Tek posle Drugog srpskog ustanka u Srbiju dolaze prvi školovani lekari koji su svi od reda bili stranci, odnosno Srbi-prečani. Vremenom se broj lekara u Srbiji povećava dolaskom već školovanih stručnjaka iz inostranstva. Prvi trstenički lekari, o kojima su ostali sačuvani pisani tragovi, u Trstenik počinju da dolaze u drugoj polovini 19. veka i mahom nisu bili srpskog porekla. Doktor Adolf Femen (1838-1872) je bio prvi poznat lekar u trsteničkoj opštini. Kao i mnoge njegove kolege lekari, koji su ordinirali u Srbiji devetnaestog veka, dr Femen nije bio srpskog porekla, bio je Nemac. Službom u Trstenik je došao 1868. godine i ovde se zdržao vrlo kratko - samo godinu dana (do 1869). Doktor Femen je postavio temelj razvoju ne samo medicine i zdravstvene zaštite u trsteničkoj opštini, već i u razvoju Vrnjačke Banje. Po nalogu ministra vojnog i građevina, Jovana Belimarkovića, dr Femen celu sezonu 1869. godine ispituje sastav i lekovitost vode u Vrnjačkoj Banji. Kako klimatske prilike u opštini Trstenik nisu odgovarale dr Femenu, koji je bio nežnog zdravlja, on je zatražio premeštaj od ministarstva u drugo mesto sa povoljnijom klimom, o čemu je dobio rešenje 13. novembra 1870. godine. Posle ovog rešenja doktor Femen sa službom prelazi u Užičku Požegu. Posle doktora Femena, u trsteničkom srezu je, u periodu od 1868. do 1931. godine radilo ukupno 18 lekara (sa prekidom u godinama Prvog svetskog rata - od 1915. do 1920), dakle: za prve 63 godine postojanja zdravstvene službe u Trsteniku promenilo se 18 lekara, svaki od njih je u proseku službovao oko 4 godine. Nijedan trstenički lekar koji je radio u Trsteniku pre doktora Save Stanojevića (uključujući tu i samog dr Savu) nije studirao u Srbiji jer je Medicinski fakultet u Beogradu osnovan tek 1919. godine. Najveći broj njih je studirao u Beču (čak desetorica), potom po trojica u Parizu i Gracu, i po jedan trstenički lekar u Pragu, Jeni i Petrogradu. Prvi trstenički lekar koji se u varošici zadržao gotovo čitav svoj radni vek je bio dr Sava Stanojević. Sava je rođen 22. juna 1898. godine u Beogradu u uglednoj i visokoobrazovanoj porodici gde se podjednako govorio srpski i francuski jezik među članovima porodice. Savina majka, Angelina, je bila ćerka poznatog srpskog političara i predsednika srpske vlade, Save Grujića, po kome je doktor Sava dobio ime. Savin otac Svetislav je bio pravnik po struci i jedno vreme je predavao na Velikoj školi u Beogradu. Porodica Stanojević se zbog očevog posla stalno selila. Osnovnu školu Sava je upisao u Bitolju gde mu je otac radio kao konzul Kraljevine Srbije u Turskoj. Posle Bitolja, Svetislav Stojanović je službom bio raspoređen u Pirot gde je bio na dužnosti višeg oficira sudske struke. Sava je u Pirotu otpočeo svoje gimnazijske dane, gde je porodicu Stojanović zatekao Prvi svetski rat. Krajem 1915. godine, Sava je, kao odličan poznavalac francuskog jezika, bio raspoređen za dobrovoljnog tumača kod francuske vojno-lekarske misije, pri sanitetu srpske vojske. Zbog jake invazije Centralnih sila na Kraljevinu Srbiju, u drugoj polovini 1915. godine, dolazi do povlačenja srpske vojske preko Albanije ka Grčkoj. Savin otac Svetislav se povlači sa svojom vojnom jedinicom, a sa francuskom lekarskom misijom kreće i sedamnaestogodišnji Sava ostavljajući majku samu u Pirotu. Posle iscrpljujućeg prelaza preko Albanskih planina, Savina sanitetska misija dolazi do albanske luke Medova, gde ih je čekao sanitetski brod „Kenig Albert“. Na brod je ukrcano oko dve hiljade srpske dece zajedno sa najtežim ranjenicima i bolesnicima. Odmah po isplovljavanju na pučinu, zaustavila ih je austrougarska podmornica i sprovela do Boke Kotorske. Engleski lekar, predstavnik Međunarodnog crvenog krsta, upozorio je Austrijance da je brod zaražen kolerom, te da su sprovedene karantinske mere nad putnicima na brodu. Austrijanci su sproveli laboratorijske analize koje su samo potvrdile reči engleskog lekara, pa je „Kenig Albert“ sproveden van Bokokotorskog zaliva. Putnici su iskrcani u francuskoj luci Marseju, te posle karantinskog zadržavanja (zbog opasnosti od zaraze) srpska deca su sprovedena do Nice gde je bila otvorena škola za srpsku decu. Studije medicine Sava je završio u Parizu na Sorboni 1925. godine. Iste godine, mada je mogao ostati u Francuskoj kao mnogi njegovi zemljaci, Sava se vraća u svoju otadžbinu i avgusta meseca počinje stažiranje u bolnici u Sarajevu. Naredne godine Sava počinje da se bavi lekarskim radom u Drvaru i narednih nekoliko godine, sve do 1931. godine, Sava se stalno seli službom. Tek će 5. februara 1931. godine da dobije posao u Trsteniku17. Doktor Sava će u Trsteniku (sa manjim prekidom u godinama posle Drugog svetskog rata) provesti čitav svoj životni i radni vek sa službom i zvanjem saobraćajnog lekara i Prvog sreskog sanitetskog referenta Sreza trsteničkog. Godine 1930. Sava se u Smederevu oženio koleginicom dr Bosom Tadić, stomatologom. Bračni par lekara je iz Smedereva prešao u Trstenik, a dr Bosa (stomatolog) je ordinirala u Vrnjačkoj Banji. Ovaj brak je trajao sedam godina. Nekoliko godina kasnije, dr Sava se oženio Darinkom Darom Parađanin. Dara Parađanin, Romkinja poreklom, je pre stuapnja u bračnu zajednicu sa dr Savom, kod njega radila kao domaćica. U dva braka dr Sava nije imao dece. O marljivosti i predanosti poslu ovog trsteničkog lekara živo nam je pričao, Mija Vujičić. Savin lični prijatelj. Mija navodi da je doktor Sava uvek bio dežuran, pa i kada bi sa suprugom otišao u bioskop ili pozorište, na proslavu ili ručak s prijateljima, Sava bi uvek sa sobom nosio svoju lekarsku torbu, za svaku slučaj. Doktor Sava je bio prosečne građe, nosio je okrugle naočare za vid, vrlo prijatnog glasa koji je odgovarao njegovom karakteru. Koliko je bio uredan u oblačenju i ophođenju, toliko je imao neuredan rukopis, da ga je samo mogao pročitati čika Drakče, trstenički apotekar, navodi Mija Vijučić. Mija dalje navodi da je Sava bio ličnost sa snažno izgrađenim moralnim sistemom i da je svake nedelje išao u crkvu. O ugledu koji je za kratko vreme stekao doktor Sava među građanima Trstenika i u trsteničkoj lokalnoj zajednici govori i podatak da je on 1932. godine, samo godinu dana posle dolaska na rad u Trstenik, bio izabran za jednog od dvanaest zamenika članova crkveno-opštinskog saveta Trsteničke crkvene opštine. Doktor Stanojević je ostao u ovom Savetu sve do 1939. godine. Kada se ustalio službom u trsteničkom srezu pored svojih redovnih obaveza u ordinaciji i pored aktivnog učešća u životu trsteničke crkveno-opštinske zajednice, dr Sava je tokom 1939. i 1940. organizovao niz tečaja za građane. Ipak, ono po čemu će doktor Sava zauvek ostati zapamćen u trsteničkoj varošici je nesvakidašnji podvig u vremenu Drugog svetskog rata kojim je ovaj trstenički lekar pokazao ne samo hrabrost, već i posvećenost svojim sugrađanima i pacijentima. Ovaj čovek, koji je kao dečak prešao albanska zavejana bespuća, koji se školovao u Francuskoj, unuk predsednika srpske vlade, sin srpskog konzula, svoju veličinu kao čovek i kao lekar pokazao je i dokazao 1942. godine. Kao i svuda, širom tadašnje okupirane zemlje, trstenički Romi su dobili žute trake. Nije bila tajna da su Nemci u kamionima odvozili Rome u logore ili na streljanje. Rade Mitrović, ciganski kmet, je otišao kod doktora Save tražeći pomoć za Rome koji su živeli u romskom naselju Stara čaršija na obodu trsteničke varoši, u predgrađu Osaonica. Zanimljivo je da su se Romi obratili za pomoć baš lekaru, a ne nekom ko je u tom momentu mogao imati određenu civilnu ili političku vlast. Sava je obećao Radetu Mitroviću da će na svaki način pomoći romskom naselju, ali i da nikome ne govori o ovom njihovom susretu i razgovoru. Doktor Sava se dosetio da je u trsteničkom selu Medveđa (udaljenom desetak kilometara od varoši) bilo obolelih i umrlih od pegavog tifusa, kao i da su u romskom naselju tih dana preminula dva starija Roma-jedan od tuberkuloze, a drugi od starosti. Doktor Sava je zato, nemačkoj komandi u Kruševcu i nadležnom higijenskom zavodu u Nišu poslao dopis o pojavi pegavog tifusa u romskom naselju na obodu trsteničke varoši. Dao je da se celo romsko naselje ogradi bodljikavom žicom i da se svuda na ulazu u grad kao i na ulazu u romsko naselje postave table na nemačkom jeziku „Achtung, fleckfieber !“ Romima je zabranjen izlaz iz naselja, a odmah je iz Vrnjačke banje dopremljen aparat za dezinfekciju i dezinsekciju prostorija u kućama romskog naselja, kao i aparat za devašizaciju odeće i posteljine. Doktor Sava je svakodnevno, na zaprežnim kolima, u naselje dopremao sapun i najosnovnije životne namirnice - pasulj, brašno, krompir - koje je delio ravnopravno na osnovu broja članova po porodici. Dana 14. oktobra 1942. godine, ispred romskog naselja u Osaonici pojavila se nemačka ekspedicija koja se sastojala od nekoliko kamiona, spremnih za prevoz Roma, u pratnji naoružanih nemačkih vojnika. Nadležni oficir se, preko tumača, obratio romskom kmetu Radetu Mitroviću, sa pitanjem ko je postavio tablu sa obaveštenjem o pegavom tifusu. Doznavši da je u pitanju trstenički doktor Stanojević, poslao je jedno vozilo po doktora Savu. Nezadovoljan, nemački oficir je prilično grubo ispitivao doktora Savu, želeći da zna da li je epidemija prijavljena, od kada traje i koje su mere preduzete. Radio vezom je proverio sa higijenskim zavodom u Nišu i nemačkom komandom u Kruševcu, odakle su mu stigle potvrde da je epidemija uredno prijavljena. Razdražen, oficir je izdao naredbu da se nemački konvoj vrati nazad i na kraju poželeo kompletnom naselju, zajedno sa doktorom koji ih je lečio, da zaista i svi stradaju od ove epidemije. Doktor Sava je za svaki slučaj u krantinu i izolaciji držao romsko naselje još šest meseci. Trstenička romska populacija je, zahvaljujući podvigu doktora Save, bila jedna od retkih na čitavoj srpskoj, ali i evropskoj teritoriji, koju je okupirao tadašnji Treći rajh, odakle nije streljan ili u logore odveden ni jedan pripadnik zajednice. Istinu o karantinu, doktor Sava je svojim sugrađanima otkrio tek posle Drugog svetskog rata. Romi su se svom dobrotvoru zahvalili (i dalje to čine) na sebi svojstven način. Svakog četrnaestog oktobra, iz romskog naselja u Osaonici kreće duga povorka ka kući doktora Save. Oni nose uramljene slike Savine na kojima piše „Sveti Sava“ i „Doktor Sava - naša slava“. Povorka bi se zaustavila pred Savinom kućom u Obilićevoj ulici br. 11, doktor Sava bi se popeo u čezu sa svojom suprugom Darom, i Romi bi ih odvezli sve do centra grada gde bi bila izvođena predstava „Ciganska bol“. Tokom rata, doktor Stanojević je više puta sebe stavljao u opasnost da bi pomagao svojim pacijentima. Zabeleženo je da je tokom rata podjednako lečio pripadnike Ljotićeve formacije, članove Ravnogorskog pokreta i partizane, ali je posebno zanimljiva priča o pacijentu iz 1944. godine. – Polovinom navedene godine, noću, u najvećoj tajnosti po doktora Savu su došla dvojica pripadnika Ravnogorskog pokreta, tražeći od njega da pođe sa njima. U Trsteniku je tada na snazi bio policijski čas, a u varoši stacionirane nemačke auto-jedinice. Doktor je odveden u trsteničko selo Brezovica, koje se nalazi na planini Goč, kako bi pružio lekarsku pomoć jednom visokom oficiru iz britanske misije. Sava je engleskog oficira po imenu Džordž Rupert, zatekao u polusvesnom stanju, i temeljnim pregledom utvrdio da oficir boluje od zapaljenja plućne maramice na desnoj strani grudi, sa izlivom tečnosti. Kako je u torbi imao samo osnovne lekove doktor je pacijentu dao samo lekove za obaranje temperature i izdao nalog da se oficir premesti u neko selo bliže varošici-pacijentu je bila potrebna stalna nega i lekarski nadzor, a nije bilo ni malo jednostavno u toku noći doći od Trstenika do Goča i nazad, a da te ne uoče nemačke patrole. O pacijentovom stanju i doktorovoj intervenciji je putem radio stanice obaveštena saveznička komanda u Kairu koja im je javila da u bližoj budućnosti nije moguća pacijentova evakuacija iz Srbije. Zbog toga je pacijent premešten u trsteničko selo Gornja Crnišava gde ga je doktor Sava obilazio narednih noći, ali je utvrdio da se pacijentovo stanje ne popravlja, te da se mora izvršiti izvlačenje vode iz pluća. U improvizovanim uslovima i uz asistenciju Ljubice Panić, domaćice iz kuće gde je oficir bio skrivan, doktor Sava je iz pacijentovog plućnog krila izvukao oko litar tečnosti usled čega se primetno poboljšalo pacijentovo stanje. Pacijenta je obilazio i naredne dve nedelje, sve dok oficir Džordž Rupert nije bio evakusan u svoju Bazu u Egiptu. Po završetku Drugog svetskog rata, 1946. godine, doktor Sava je premešten u Drvar, grad u kome je službovao dvadeset godina ranije. U Drvaru vlada teško posleratno stanje-bolnički stacionar je pun bolesnika, a teren koji pokriva doktor Stanojević kao jedini lekar u celom drvarskom srezu poprilično veliki. Doktor Sava je radio u Drvaru nešto manje od godine dana. Kako je bio lekar koji je predan svome poslu, a služba u Drvaru je zahtevala danonoćni rad, doktor Sava je osetio ubrzo simptome velike psiho-fizičke iscrpljenosti, a laboratorijskim analizama je utvrđeno da doktor Sava ima visoke vrednosti šećera u krvi. Hitno mu je obezbeđena zamena (u pitanju je bio dr Radomir Ljutovac, lekar iz trsteničkog sela Velika Drenova), a Sava se vratio u Trstenik gde je otišao na privremenu invalidsku penziju u trajanju od dve godine. Sava Stanojević je sa dijabetesom živeo naredne četiri decenije. Mija Vujičić, Savin lični prijatelj, svedoči da je Savina supruga Darinka za svog supruga pripremala specijalnu hranu koja mu je omogućila ovakvu dugovečnost i pored dijabetesa, a navodi i da je Sava pogotovo voleo francusku kuhinju-navika iz đačkih dana. Na lični zahtev, posle dve godine invalidske penzije, doktor Sava se vraća u aktivnu službu i radi kao ordinirajući lekar i upravnik zdravstvene ambulante na gradilištu buduće fabrike „Prva Petoletka“ u Trsteniku. Na ovom položaju doktor Stanojević je ostao sve do odlaska u penziju 31. maja 1966. Doktor Sava Stanojević je preminuo u Beogradu 9. maja 1982. godine. Kremiran je, a njegova urna je preneta na trsteničko groblje 1985. godine, gde je bila sahranjena njegova majka Angelina, (Savin otac Svetislav je sahranjen na Novom groblju u Beogradu). Doktor Sava Stanojević je za svog veka više puta bio nagrađivan. Nosilac je Albanske spomenice za učešće u Prvom svetskom ratu kao i američke medalje Srpskom vojniku za primerno držanje i dobar rad, Orden zasluge za narod sa srebrnim vencem za osvedočeno držanje i hrabrost u spasavanju Roma u Trsteniku, Orden rada sa srebrnim vencem za neumoran i nesebični rad na očuvanju i zaštiti narodnog zdravlja, Zlatni znak Crvenog krsta Jugoslavije za osvedočeni humanizam, zdravstveno-vaspitni rad i socijalnu delatnost u okviru programa Crvenog krsta i druga. Takođe, mada vlada generalna ocena da se „velikgim lekarima u malim mestima“ dotične opštine i sama država, nisu odužile na pravi način, te da im „ni spomen obeležja nisu podignuta“, malo je drugačija stvar sa trsteničkim dobrotvorom dr Savom Stanojevićem. Danas, trstenički Dom zdravlja s' ponosom nosi ime ovog plemenitog čoveka i vrhunskog lekara, a na ulazu u romsko naselje stoji bronzana spomen-tabla u slavu doktora Save, romske slave. Takođe, svaki 14. oktobar se i danas, posle sedam decenija u znak sećanja i poštovanja na podvig doktora Save, s poštovanjem obeležava u trsteničkoj opštini, a o ovom lekaru su snimljena i dva dokumentarna filma. – Mija Vujičić se jasno seća da je prilikom upoznavanja sa doktorom Stanojevićem pitao doktora: „Odakle ste, doktore?“, a da mu je dr Sava s poluosmehom odgovorio: „Ne znam ni sam! Rodio sam se u Beogradu, a zbog očevog posla sam se kao dete stalno selio. Kada sam se zamomčio, poče rat pa sam živeo nekoliko godina u Francuskoj, a po završetku studija se zbog potrebe službe stalno selio... ipak, najduže živim u Čaršiji... rekao bih da sam iz Čaršije – jer Trstenik je moja kuća, ovde je moj dom...“ – Izvor: dr Aleksandar Milićević, „DR SAVA STANOJEVIĆ, narodni lekar, humanista i patriota.“ Trstenik, 1998. god. Istorija medicine, farmacije, veterine... Zaječar, 2013; Jelena Vukčević istoričar, „Dr Sava Stanojević humanista i patriota“.
Sa trsteničke kaldrme – USPOMENE; decembar 2014. ...svom otačestvu, Trsteničani www.trstenicani.rs